اندومتريوز يک اختلال مزمن ژنيکولوژيک است که به طورمعمول با درد مزمن و نازايی تظاهر میيابد. اين اختلال 10-6 زنان را در سنين باروری گرفتار می نمايد و در 38 زنان دچار نازايی و تا 87 در زنان مبتلا به درد مزمن لگن مشاهده می گردد. اين اختلال در اثر چسبندگی و کاشته شدن غدد و استرومای آندومتر در صفاق به دنبال قاعدگی رتروگراد رخ می دهد. ضايعات آندومتر در اثر بيش توليد پروستاگلاندين و استروژن رخ میدهد که منجر به التهاب مزمن می گردد.(بیماری های زنان-درد مزمن لگن-مشکلات رحمی-تشخیص اندومتریوز-درمان اندومتریوز-هیسترکتومی)
بیماری اندومتريوز
مکانيسم بروز ناباروری در زنان در مراحل اوليه آندومتريوز مشخص نيست. استرس اکسيداتيو و غلظت های بالاتر سيتوکين های التهابی ممکن است از چند راه بر عملکرد اسپرم از جمله تخريب DNA اسپرم تاثير بگذارند. محيط غيرطبيعی صفاق همچنين می تواند سبب اختلال کارکرد اسکلت سلولي اووسيت گردد. در آندومتريوز پيشرفته تر با پيدايش کيست ها و چسبندگی های تخمدان، اين يافته‌های غيرطبيعی آناتومی، می تواند سبب اختلال عملکرد لوله ها گردد.
تشخيص بیماری اندومتريوز
ارزيابي تشخيصی زنان مبتلا به درد لگني شامل شرح حال و معاينه فيزيکی دقيق براي رد نمودن ساير علل ژنيکولوژيک درد است. علل غيرژنيکولوژيک (مانند سندرم روده تحريک پذير، سيستيت انترستيسيل، اختلالات مجاري ادراري) را می توان با آزمونهای دقيق و در صورت لزوم ارجاع رد نمود.آندومتريوز فقط بر اساس بافت شناسی ضايعات برداشته شده در حين جراحی، به صورت قطعی تشخيص داده می شود. بررسی تصويربرداری را نمی توان برای تشخيص آندومتريوز بکار برد؛ ولي می توانند در بيماران مبتلا به توده‌های لگنی يا ضمايم رحمی سودمند باشند.
سونوگرافي از راه واژن براي تعيين وجود آندومتريوز و ارتشاح عمقی آن به رکتوم يا غشای رکتوواژينال، روش تصويربرداری ارجح است. تصويربرداری با تشديد مغناطيسی(MRI) را بايد در بيمارانی بکار برد که نتايج سونوگرافی آنها مبهم است و يا شک به آندومتريوز رکتوواژينال يا مثانه‌اي وجود دارد. راههای درمان اندومتريوز را میتوانید در ادامه بخوانید.
شخیص اندومتریوز-درمان اندومتریوز-هیسترکتومی
درمان اوليه بیماری اندومتريوز
پروژستين ها، دانازول، داروهای خوراکی ترکيبی پيشگيری از بارداری با دوره گسترده [مثلا 12 هفته]، داروهای ضدالتهابی غيراستروييدی (NSAIDs) و داروهای آگونيست هورمون آزاد کننده گنادوتروپين (GnRH) را می توان به عنوان درمان اوليه درد در زنان مشکوک به آندومتريوز بکار برد. با اين حال ميزان عود بعد از قطع دارو بالا است. در صورت عدم موفقيت درمان اوليه می توان لاپاروسکوپی تشخيصی جهت اثبات تشخيص [به بيمار] پيشنهاد داد. همچنين می توان از درمان تجربی با يک داروی سرکوب کننده ديگر نيز استفاده نمود. درمان تجربی با آگونيست GnRH به مدت سه ماه در موارد عدم موفقيت درمان اوليه با داروهای پيشگيری از بارداری خوراکی و NSAIDs اقدام مناسبی است. توضيح دادن اين نکته به بيمار که پاسخ به درمان تجربی، اثبات کننده تشخيص آندومتريوز نيست حايزاهميت است.
درمان عود بیماری اندومتريوز
در زنان دارای سابقه آندومتريوز که می خواهند قابليت باروری خود را نيز حفظ نمايند می توان از NSAIDs يا داروهای پيشگيری از بارداری خوراکی ترکيبی برای درمان عود درد استفاده نمود. مدروکسی پروژسترون استات خوراکی يا بلنداثر نيز موثر می باشد. در صورت عدم موفقيت هيچکدام از اين درمانها می توان از پروژستين ها، آگونيست‌های GnRH و آندروژن ها سود جست. استفاده از سيستم درون رحمی(IUD) آزاد کننده لوونورژسترول سبب کاهش درد لگني همراه با آندومتريوز می گردد هر چند که عوارض جانبي آن (مانند خونريزي نامنظم، افزايش وزن) شايع است.
بیماری های زنان-درد مزمن لگن-مشکلات رحمی-تشخیص اندومتریوز-درمان اندومتریوز-هیسترکتومی
درمان بازگردان بیماری اندومتريوز
در صورت موفقيت درمان با آگونيست GnRH، استفاده از رژيم بازگردان می تواند سبب کاهش يا حذف از بين رفتن مواد معدنی استخوان گردد و بهبودی علايم را بدون کاهش بهبودی درد سبب گردد. رژيم‌های بازگردان در زنان تحت درمان بلند مدت کاربرد دارد و شامل پروژستين تنها، پروژستين ها با بيس فسفونات ها، پروژستين‌های کم دوز، يا استروژن‌ها می باشد. سازمان نظارت بر غذا و داروی ايالات متحده (FDA) استفاده از نوراتيندرون را به عنوان درمان بازگردان همراه با آگونيست GnRH مورد تاييد قرار داده است. در زنانی که نمی تواند دوز بالای نوراتيندرون را تحمل نمايند ترکيب روزانه استراديول پوستی (mcg 25) و مدروکسی پروژسترون استات (mg 5/2) را میتوان بکار برد. با اين حال اين ترکيب نمیتواند مانع از بين رفتن مواد معدني استخوان گردد و توسط FDA تاييد نگرديده است. مکمل کلسيم (mg 1000 در روز) در زنان تحت درمان بازگردان توصيه میگردد.
جراحی بیماری اندومتريوز
در زنان مبتلا به دردهای ناشی از آندومتريوز که می خواهند باروری خود را حفظ نمايند با لاپاروسکوپی و برداشتن جراحي ضايعات، درد به صورت قابل توجهی در کوتاه مدت بهبود می يابد. هرچند همانند درمان طبی، عود درد شايع است. به نظر می رسد که آندومتريوم ها به دنبال پيشرفت ضايعات تخمدانی تشکيل دهنده کيست رخ می دهند. اين کيست ها می توانند سبب درد و ناباروری گردند و با افزايش خطر پيچ خوردگی و پارگي همراهند. با اين حال به خاطر اتصال آنها به تخمدان و کورتکس تخمدانی که اووسيت ها از آنجا جوانه می زنند برداشتن آندومتريوم ها با خطر براشتن بافت طبيعي همراه است. در زنان فاقد سابقه آندومتريوز بايد آندومتريوم‌ها را برداشت. تخليه ساده آندومتريوم با ميزان خطر بالاي عود همراه است، بنابراين برداشتن آن توصيه می گردد.
درمان قطعی جراحی در زنانی که تمايليی به حفظ باروری ندارند و همچنين در زنانی که درمان محافظه کارانه طبی و جراحی ناموفق بوده است توصيه می گردد. عموما هيسترکتومی و سالپنگواووفورکتومی دوطرفه درمان قطعی به شمار می آيد. با اين حال در زنانی که تخمدان های طبيعی دارند هيسترکتومی با حفظ تخمدان و برداشتن ضايعات آندومتريومی را بايد مد نظر داشت. در يک مطالعه بر روی 120 بيمار که برای برداشتن آندومتريوم ها تحت هيسترکتومی با يا بدون اووفورکتومی قرار گرفته بودند، بيشتر بيماران حتی با وجود کارکرد طبيعی تخمدان نياز به جراحی دوباره نداشتند.
بیماری های زنان-درد مزمن لگن-مشکلات رحمی-تشخیص اندومتریوز-درمان اندومتریوز-هیسترکتومی
درمان طبی بعد از جراحی بیماری اندومتريوز
هورمون درمانی با استروژن بعد از هيسترکتومی و سالپنگواووفورکتومی دوطرفه جهت آندومتريوم ها منعی ندارد. آندومتريوز، فارغ از استروژن درمانی بعد از عمل در زنان تا 15 عود می نمايد. هورمون درمان اندومتريوز ممکن است سبب تحريک رشد باقيمانده بافت تخمدان و آندومتر بعد از هيسترکتومی کامل و سالپنگواووفورکتومی دوطرفه گردد. همچنين درمان اندومتريوز نسبت به تغيير بدخيمی ناشی از استروژن در آندومتريوز باقیمانده نگرانی وجود دارد و اين امر سبب می گردد تا برخی از پزشکان به صورت معمول افزودن پروژستين را به استروژن درمانی توصيه نمايند. هر چند که شواهدی در حمايت از اين توصيه وجود ندارد.هیسترکتومی
بیماری های زنان-درد مزمن لگن-مشکلات رحمی-تشخیص اندومتریوز-درمان اندومتریوز-هیسترکتومی
