آنژیوپلاستی یا آنژیوپلاستی بالونی روشی است که یک سرخرگ مسدود شده را از طریق فشار دادن پلاک به دیواره های سرخرگ، باز می کند. آنژیوپلاستی کرونری داخل مجرایی از طریق پوست ( PTCA ) نام دیگر آنژیوپلاستی می باشد. این روش از طریق وارد کردن یک کاتتر در یک سرخرگ (معمولا درکشاله ران) و عبور آن از آئورت به سمت قلب انجام می شود.در این مقاله شما با علت آنژیوپلاستی، نحوه انجام آنژیوپلاستی،آنژیوپلاستی بالونی،نحوه کارگذاشتن استنت ها، مراقبت های قبل و بعد از آنژیو و مطالبی در مورد انسداد مجدد رگ ،آشنا خواهید شد.با گروه آموزش پزشکی-پرستاری طب لاین24 همراه باشید.
استفاده از داروها و تغییرات سالم در شیوه زندگی همیشه برای پیشگیری از حمله قلبی کافی نیستند. فردی که با آنژین شدید یا حمله قلبی به بیمارستان مراجعه می کند، احتمالا دارای یک یا چند سرخرگ کرونری کاملاً مسدود شده می باشد. اولویت نخست، برقراری سریع و دوباره جریان خون می باشد و اقدام بعدی تلاش برای کاهش میزان خطر وقوع یک حمله قلبی دیگر است. میزان خطر به خصوص زمانی بیشتر می شود که فعالیت پمپاژ قلب در اثر انسداد سه یا چند سرخرگ کرونری و یا انسداد سرخرگ کرونری اصلی سمت چپ (که خون عضلات بطن چپ قلب را تامین می نماید) دچار اشکال شود.
علت انجام آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی ممکن است به عنوان روشی اورژانسی در فردی انجام شود که در حین حمله قلبی به بیمارستان مراجعه نموده است. همچنین ممکن است آنژیوپلاستی به صورت غیراورژانسی برای تسکین علایم آنژین قلبی یا پیشگیری از حمله قلبی انجام شود.
در بیشتر مواردِ آنژیوپلاستی ) 73 تا 03 درصد موارد( پزشک یک استنت )فنر یا وسیله ای برای حمایت از دیواره های سرخرگ (از درون)را داخل سرخرگ تعبیه خواهد کرد. برخی از استنت ها (فنرها) توسط داروهایی پوشانده می شوند که به کاهش میزان خطر تشکیل لخته خون کمک می نمایند. دلیل اینکه استنت ها در برخی افراد کارگذاشته نمی شوند، موقعیت و نوع ضایعه می باشد.
هدف اصلی از تعبیه یک استنت، کاهش احتمال تنگ شدن مجدد سرخرگ در همان محل می باشد، که به این فرآیند تنگی مجدد گفته می شود. تنگی مجدد در حدود 03 درصد افرادیکه فقط از آنژیوپلاستی استفاده می کنند و تنها در 03 درصد افرادیکه از آنژیوپلاستی و استنت گذاری توام استفاده می کنند، دیده می شود. بنا به دلایل نامشخص، افراد مبتلا به دیابت (بیماری قند خون) در معرض خطر بیشتر تنگی مجدد قرار دارند.
اگر پزشک استفاده از آنژیوپلاستی را به شما پیشنهاد نماید، ابتدا قبل از انجام آنژیوپلاستی ممکن است از شما یک عکس قفسه سینه با استفاده از اشعه ایکس، یک نوارقلب و آزمایش های خونی گرفته شود. شما و پزشکتان می توانید درباره موارد زیر بحث کنید: اینکه چرا آنژیوپلاستی برای شما لازم است؟ آنژیوپلاستی چگونه انجام می شود؟ چه انتظاراتی می توانید از آن داشته باشید؟
بيماريهاي كارديوواسكولار(قلبی-عروقی)
قبل آنژیوپلاستی
حتما درباره داروهای مصرفی خود به پزشک اطلاعات لازم را بدهید. پزشک ممکن است از شما بخواهد که مصرف آنها )به ویژه ضدپلاکت ها و داروهای ضدانعقاد( را قبل از آنژیوپلاستی متوقف کنید. همچنین ممکن است از شما بخواهد که بعد از نیمه شب قبل از آنژیوپلاستی چیزی نخورید و نیاشامید. اگر مبتلا به دیابت )بیماری قند خون( هستید، با پزشکتان به دقت درباره میزان داروها و غذای مصرفی خود صحبت کنید، چون هریک از این عوامل برمیزان قندخون شما تاثیر می گذارند.
آنژیوپلاستی بالونی
جهت انجام آنژیوپلاستی پزشک کاتتری را که دارای یک بادکنک )بالون( در نوک آن می باشد، وارد رگ خونی نموده و آن را به سمت سرخرگ کرونری دچار انسداد می راند. سپس بادکنک را در محل انسداد باد می کند تا پلاک را به سمت دیواره سرخرگ فشرده سازد. این فرآیند به سرعت جریان خون عضلات قلب را با هزینه و خطر نسبتا کمی برمی گرداند.
نحوه انجام آنژیوپلاستی
معمولا آنژیوپلاستی در یک آزمایشگاه کاتترگذاری قلبی انجام می شود، به این آزمایشگاه “کت لَب” گفته می شود. بر روی قفسه سینه شما الکترودهایی قرار می گیرند و به این ترتیب به یک دستگاه مونیتور قلب وصل می شوید تا قلب شما در حین آنژیوپلاستی کنترل شود.
نیاز به بی هوشی عمومی نیست، ولی یک داروی آرام بخش داخل عروقی به شما تزریق می شود. کشاله ران شما (یا گاهی بازو) که کاتتر از آن وارد بدن خواهد شد، اصلاح و ضدعفونی شده و سپس با استفاده از دارو بی حس می شود. بعد از بی حس شدن این قسمت از بدن، دیگرهیچ دردی را در طول آنژیوپلاستی حس نخواهید کرد، ولی در عین حال بیدار و هوشیارخواهید بود.
پزشک سرخرگ مناسب را پیدا کرده و کاتتر(یک لوله نازک) را از طریق پوست وارد آن می کند. او کاتتر را از طریق سرخرگ به سمت آئورت و از آنجا به سمت قلب می فرستد، که می توان مسیر عبور آن را در مونیتور مشاهده نمود. وقتیکه کاتتر در مدخل سرخرگ کرونری قرارگرفت، یک ماده حاجب تزریق می شود تا پزشک بتواند از سرخرگ ها عکس گرفته و در صورت وجود هرگونه تنگی در مسیر خون سرخرگ کرونری، آنرا تشخیص دهد.
بعد از بررسی اندازه و وسعت انسداد، پزشک ممکن است یک وسیله بالونی شکل را وارد بدن نموده و آنرا به سمت محل انسداد هدایت کند و سپس بالون را در برابر دیواره های سرخرگ باد نماید. بالون باد شده به مدت دو دقیقه در محل دچار تنگی نگهداری می شود و سپس بادش خالی می شود. در صورت لزوم پزشک بارها این کار را تکرارمی کند. در صورت رضایت بخش بودن نتایج، بالون خالی شده و کاتتر از بدن خارج می شود.
نحوه کارگذاشتن استنت ها
استنت (فنر) یک قطعه لوله ای شکل است که از بافت سیمی مارپیچی شکل ساخته می شود. استنت بر روی بالون در نوک کاتتر قرار می گیرد و به سمت سرخرگ کرونری دچار انسداد هدایت می شود. سپس بالون باد می شود و استنت متسع شده و در محل انسداد قفل می شود و به منزله حائلی رگ را باز نگه می دارد. باد بالون خالی شده و کاتتر خارج می شود، ولی استنت در محل باقی می ماند.
ظرف چند هفته، بافت های جدیدی بر روی سطح استنت تشکیل می شوند، بطوریکه سطح داخلی سرخرگ ها کاملا صاف و صیقلی می شود. استنت گذاری ممکن است به تنهایی هم انجام شود، اما معمولا همراه با آنژیوپلاستی انجام می شود. پزشک ممکن است در طی یک آنژیوپلاستی، بر روی چندین سرخرگ مسدود شده اقدام نماید.
بعد از آنژیوپلاستی
معمولا یک آنژیوپلاستی بین 05 دقیقه تا بیش از 0 ساعت طول می کشد. بعد از اتمام آنژیوپلاستی و برداشتن کاتتر، پزشکان یا پرستاران با اعمال فشاردستی )و یا استفاده از دستگاه های مخصوص اعمال فشار( به مدت بیست دقیقه یا بیشتر در محل ورود کاتتر جلوی خونریزی را می گیرند و سپس محل را بانداژ می کنند. ممکن است تا زمانی که داروی آرام بخش در بدن تان وجود دارد، احساس خواب آلودگی نمایید.
ممکن است از شما خواسته شود که پس از آنژیوپلاستی درحدود 1 ساعت در کمال آرامش دراز بکشید. یک پرستار مرتب قلب و فشارخونتان را بررسی کرده و نیز محل ورود کاتتر را به طور مرتب از نظر نشانه های خونریزی بیش از حد و نیز صدمه به خون رسانی سرخرگ کنترل می کند. ممکن است پس از آنژیوپلاستی یک تا دو روز در بیمارستان بستری شوید.
باید با یکی از دوستان یا اعضای خانواده تان هماهنگ کنید تا شما را پس از آنژیوپلاستی به خانه برساند. شما تا چند روز پس از آنژیوپلاستی نباید خودتان رانندگی کنید تا زخم ها کاملا خوب شوند. پزشک به شما خواهد گفت که حداقل تا دو روز پس از آنژیوپلاستی حمام نکنید و یا برای مدت زمان طولانی سر پا نایستید و قدم نزنید.
پس از بازگشت به خانه در صورت وقوع خونریزی یا تورم در محل ورود کاتتر یا تب که ممکن است علامتی از وجود عفونت باشد، بلافاصله مراتب را به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت جاگذاری استنت در بدن، باید از ورزش های شدید به مدت 03 روز دوری کنید. با این حال در بسیاری از موارد افراد خیلی زودتر از این مدت به ورزش و کار خود برگشته اند. از پزشکتان بپرسید که بهترین زمان برگشت به کار و ورزش چه موقعی می باشد؟
داروهای پس از آنژیوپلاستی
پزشکتان ممکن است داروهایی مانند نیتروگلیسرین را برای شل کردن سرخرگ های کرونری ، مهارکننده های کانال کلسیم را برای محافظت در برابر اسپاسم های سرخرگ کرونری یا آسپیرین و سایر داروهای ضدپلاکتی را برای پیشگیری از تشکیل لخته های خونی در محل انسداد تجویز نماید. اگر در بدن تان استنت وجود دارد، باید از رقیق کننده خون مانند آسپیرین استفاده کنید. همچنین باید یک داروی ضدپلاکتی مانند کلوپیدوگرل را حداقل تا یک ماه بعد از جاگذاری استنت لخت فلزی در سرخرگ کرونری و دو سال یا بیشتر پس از جاگذاری استنت دارویی در سرخرگ کرونری مصرف کنید. به علت وجود استنت فلزی، نباید حداقل تا 0 هفته پس از استنت گذاری بدون ارزیابی ابتدایی پزشکتان، MRI انجام دهید. اما می توانید از میان دستگاه فلزیاب فرودگاه رد بشوید، بدون اینکه مشکلی برایتان بوجود بیاید.
تنگی مجدد (تنگ شدن یا انسداد مجدد)
اغلب درعرض 0 ماه پس از آنژیوپلاستی اصلی ممکن است تنگی مجدد در محل همان سرخرگی که آنژیوپلاستی بر روی آن انجام شده است، رخ دهد. گرچه جاگذاری یک استنت به شدت از این احتمال خواهد کاست، ولی ممکن است تنگی مجدد در سرخرگ دارای استنت نیز رخ دهد. این سرخرگ دوباره مسدود خواهد شد چون علاوه بر بافت جدید سالمی که بر روی استنت تشکیل می شود، بافت اسکار نیز ممکن است به صورت زیر سطحی گسترش یافته و به قدری ضخیم شود که جلوی عبور جریان خون را بگیرد.
افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به تنگی مجدد می باشند. تنگی مجدد در سایر بیماران نیز رخ می دهد. تنگی مجدد به محل انسداد و الگوی رشد بافت اسکار بستگی دارد.
علائم تنگی مجدد رگ
اگر تنگی مجدد رخ بدهد، فرد احتمالاً علایمی مشابه با مراحل قبل از آنژیوپلاستی (درد سینه بعد از فعالیت بدنی)را تجربه خواهد کرد. در یک فرد مبتلا به دیابت، ممکن است علایم تیپیک کمتر بوده یا شدت کمتری داشته باشند. خوشبختانه، تنگی مجدد ندرتا منجر به حمله قلبی می شود.
پزشک باید به دقت در صدد تشخیص تنگی مجدد باشد و با نظارت بر علایم بالینی و انجام استرس تست ورزشی، انسداد در دیگر سرخرگ های کرونری را پیگیری نماید. بعد از آنژیوپلاستی هر گونه علامتی را بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید. اگر تنگی مجدد رخ دهد، ممکن است انجام یک آنژیوپلاستی دیگر یا جراحی بای پس برای اصلاح انسداد لازم باشد.
پیشگیری از انسداد مجدد
استفاده استنت های آغشته به دارو بوده است، یعنی وسایلی که توسط داروهای آهسته رهش پوشیده شده اند و این داروها به تدریج وارد بافت پیرامونی می شوند تا از رشد بافت اسکار جلوگیری کنند. به نظر می رسد که استنت های آغشته به دارو موفقیت طولانی مدت روش های آنژیوپلاستی را افزایش زیادی داده اند، ولی در عین حال باعث افزایش خطر کوتاه مدت تشکیل لخته نیز شده اند.
در صورت جاگذاری یک استنت آغشته به دارو، ضروری است حداقل به مدت 0 سال از “کلوپیدوگرل” و به شکل نامحدودی از آسپیرین استفاده نمایید. قبل از جاگذاری استنت از پزشک خود بپرسید که کدامیک از انواع استنت های فلزی یا آغشته به دارو برای شما مناسب تر است. پزشکان برخی مراکز درمانی مشغول کار بر روی روشی به نام براکی تراپی هستند.
در این روش از اشعه برای متوقف کردن رشد بافت در اطراف استنت استفاده می شود. یک کاتتر با یک نوک رادیواکتیو وارد محل انسداد اطراف استنت شده و یک مقدار اشعه را درآن جا آزاد می کند. اگرچه این تشعشع تنها 03 دقیقه طول می کشد، ولی جلوی رشد طولانی مدت بافت را می گیرد، براکی تراپی هنوز در دسترس عموم قرار نگرفته است و نیازمند تحقیقات بیشتری است.
شما پس از آنژیوپلاستی می توانید با پیروی از یک شیوه سالم زندگی، خود را در برابر تنگی مجدد محافظت نمایید. سیگار را ترک کنید، غذاهای کم چرب بخورید، به طورمرتب ورزش کنید، داروهای خود را به موقع مصرف کنید و مرتب با پزشک تماس داشته باشید. یک برنامه بازتوانی قلبی، تمام این تغییرات حیاتی را در زندگی شما اعمال نموده و از شما پشتیبانی می نماید.
https://www.instagram.com/tebline24/
https://www.instagram.com/homecare_elderly_sick/
